Dżety z czarnej dziury na żywo – pierwszy raz w historii. Naukowcy zaobserwowali materię rozpędzoną do 1/3 prędkości światła
Czarne dziury to prawdziwe potwory. Jedna z nich właśnie wypchnęła materię, nadając jej przy tym niewyobrażalną prędkość.
Dżety to strugi plazmy, które są wyrzucane przez czarną dziurę z jej biegunów. Powstają, gdy zjonizowana materia opada z uformowanego przez nią dysku na obiekt, a następnie, najprawdopodobniej wskutek działania pola magnetycznego, jej część opuszcza układ wzdłuż osi wspomnianego „talerza” okrążającego horyzont zdarzeń. Tym razem to zjawisko udało się dostrzec na żywo.
Niesamowita moc czarnej dziury
Główna bohaterka zdarzenia pozostała oczywiście niewidoczna. Czarna dziura, która odpowiada za emisję wspomnianych dżetów, ma masę 1,4 mld razy przewyższającą masę Słońca i znajduje się w centrum galaktyki oddalonej od nas o 270 mln lat świetlnych w gwiazdozbiorze Smoka i noszącej oznaczenie 1ES 1927+654.
Wystrzelenie strumienia materii z czarnej dziury nigdy wcześniej nie zostało zaobserwowane w czasie rzeczywistym. Uważamy, że wyrzut ten rozpoczął się wcześniej, gdy przed rozbłyskiem radiowym wzrosło promieniowanie rentgenowskie, a strumień był zasłonięty przed naszym polem widzenia przez gorący gaz, aż do momentu, gdy stał się widoczny na początku zeszłego roku.
Zjawisko zaobserwowano za pomocą sieci radioteleskopów – między innymi składającego się z zespołu dziesięciu talerzy o średnicy 25 m i wadze 218 ton każdy o nazwie Very Long Baseline Array. Obiekt już wcześniej zwrócił uwagę badaczy, gdyż jeszcze w 2018 roku zaczął emitować promieniowanie w zakresie widzialnym, ultrafioletowym i rentgenowskim – najpewniej wówczas miała miejsce pierwsza zanotowana eksplozja tego typu. Po krótkiej przerwie aktywność wróciła i od kwietnia 2023 stale wzrastała. Prowadzone od tamtego czasu badanie pozwoliło na żywo zaobserwować kolejną gwałtowną emisję i dwa gigantyczne dżety o łącznej długości połowy roku świetlnego i poruszające się z prędkością szacowaną na ok. 1/3 prędkości osiąganej przez światło, czyli 100 000 km/s.
Naukowcy przypuszczają, że przyczyną całego zamieszania jest pochłanianie przez czarną dziurę materii z towarzyszącego jej białego karła krążącego wewnątrz dysku akrecyjnego. Hipotezę tę postawiono, aby wyjaśnić oscylację wykrytych podczas obserwacji promieni rentgenowskich.
Grafika otwierająca: NASA/Aurore Simonnet, Sonoma State University
Zdjęcie dżetów: NSF/AUI/NSF NRAO/Meyer at al. 2025
Czytaj dalej
Chiny chcą zasilać laserem księżycowe łaziki. Nowatorski pomysł, by sprostać warunkom na naszym satelicie
Nagranie uderzenia meteorytu z dźwiękiem zarejestrowane w Kanadzie. Najpewniej pierwsze takie na świecie
ChatGPT zły dla środowiska? Zwykły hamburger wymaga 660 razy więcej wody niż 300 zapytań do bota
Gdyby mnie ktoś zapytał, ile pracuję w CD-Action, to szczerze mówiąc, nie potrafiłbym odpowiedzieć. Zacząłem na początku studiów i... tak już zostało. Teraz prowadzę działy sprzętowe właśnie w CD-Action oraz w PC Formacie. Poza tym dużo gram: w pracy i dla przyjemności – co cały czas na szczęście sprowadza się do tego samego. Głównie strzelam i cisnę w gry akcji – sieciowo i w singlu. Nie pogardzę też bijatyką, szczególnie jeśli w nazwie ma literki MK, a także rolplejem – czy to tradycyjnym, czy takim bardziej nastawionym na akcję.