41
[Akademia CD-Action] Ścieżka grammar nazi: przecinki są istotne
![[Akademia CD-Action] Ścieżka grammar nazi: przecinki są istotne](https://cdaction.pl/wp-content/uploads/2021/11/19/f1c865c4-9f77-4db5-9437-6749f86dd560.jpeg)
Drodzy członkowie Akademii CD-Action!
Przy okazji artykułu o najczęściej popełnianych błędach obiecałam wam tekst o przecinkach, więc oto i on. Niestety interpunkcja w języku polskim nie jest opisana tak twardymi zasadami jak choćby ortografia. Ja kłócę się z MQcem, użytkownicy języka kłócą się z językoznawcami, językoznawcy kłócą się ze słownikami, a słowniki interpunkcyjne – ze sobą wzajemnie. Poniższa lista jest bardzo okrojona i bardzo ogólna, w dodatku przynajmniej część punktów obfituje w rozmaite wyjątki.
1. Przecinki przed „że”
Chyba każdy słyszał w szkole, że przed „że” przecinek stawia się zawsze. Jest to oczywiście wierutną bzdurą – w utartych konstrukcjach takich jak „tym bardziej że”, „chyba że”, „zwłaszcza że”, „tylko że”, „mimo że”, a nawet „dlatego że” (tak też można) przecinek przesuwa się bliżej początku zdania. Przykład: „Chcę pojechać na tego larpa, tym bardziej że mam już strój”.
2. Prawie zawsze
Na szczęście są takie słowa, co do których nie trzeba się zastanawiać. Zawsze stawiaj przecinek przed spójnikami „ale”, „ponieważ”, „bo”, „lecz” oraz „gdyż”. W tej chwili nie potrafię sobie przypomnieć żadnego wyjątku oprócz „ale”, które przestaje być spójnikiem, a oznacza wymówkę – jak w zdaniu „Żadnych ale, marsz na kolację!”. Na pewno jakieś są, ale w zdecydowanej większości przypadków stawiając przed tymi słowami przecinek, uczynisz świat lepszym miejscem.
3. Prawie nigdy
Zazwyczaj nie stawia się przecinka przed słowami takimi jak „albo”, „i”, „czy” (w znaczeniu „To kot czy pies?”), „ani”, „bądź”, „lub”, „tudzież”, „oraz”, „niż” (nie mam na myśli tego atmosferycznego!). Wyjątków jest niestety bardzo, bardzo dużo.
4. Powtórzenia
Uwielbiam, uwielbiam, uwielbiam, po prostu uwielbiam powtórzenia! Należy je rozdzielać przecinkiem, nawet jeśli nie dotyczą czasowników – uwielbiam je i w domu, i w szkole, i w pracy, i na przystanku autobusowym. Ani synonimy, ani antonimy nie dają mi takiej frajdy. Przyjrzyj się jeszcze raz zdaniom w tym akapicie i zapamiętaj: kiedy powtarzasz jakąś konstrukcję, nie wahaj się użyć przecinka.
5. Wyliczanki
Wymienione w zdaniu wyrazy tego samego typu rozdziela się przecinkiem. „Kupiłem ziemniaki, seler, kapustę, groch, pomarańcze…”, „Jest miła, inteligentna, wysportowana i fajnie się uśmiecha”, „W cyrku były lwy, tygrysy, dwie żyrafy i słoń!”, „Zabiłem wroga, przeturlałem się pod biurkiem, zrobiłem sobie drinka”.
6. Uważaj na połączenia
Choć w poniższym przykładzie i „największa”, i „polska” to przymiotniki określające jedno słowo „impreza”, w wyrażeniu „największa polska impreza” nie powinien się pojawić przecinek. Wszystko dlatego, że określające imprezę wyrazy odnoszą się do siebie wzajemnie – wystarczy wyrzucić stąd słowo „polska”, by zmienić znaczenie zdania, bo impreza nie jest największą w ogóle, tylko największą imprezą w Polsce.
7. Wtrącenia
Wszelkiej maści dopowiedzenia i wtrącenia warto oddzielić od reszty zdania przecinkiem (albo myślnikiem). Jeśli postanawiasz w ten sposób wtrącić coś w środek zdania, postaw je po obu stronach – podobnie jak w zdaniu „Był dobrym chłopakiem, może trochę zbyt rozgadanym, który naprawdę kochał swojego brata”.
8. Po imieniu
Gdy się do kogoś zwracasz, postaw przecinek po jego imieniu czy tytule. „Drogi nauczycielu”, „Mateuszu”, „wielokrotny mistrzu świata” – po każdym takim sformułowaniu powinna się znaleźć kreseczka.
9. Imiesłowy
Jednym z najczęściej popełnianych błędów jest niewstawianie przecinka po imiesłowach, a konkretnie po słowach zakończonych na -ąc, -łszy, -wszy. Tam powinny się pojawić zawsze („Umierając, płakała”, „Wszedłszy do domu, zdjął beret i cisnął nim w kota”, „Zabiwszy brata, zapłakała nad jego grobem”). Zwróćcie uwagę na dwa ostatnie przykłady – przecinek nie zawsze występuje od razu po imiesłowie.
10. Zdania złożone
Pamiętacie, czym są orzeczenia? To czasowniki występujące w formie, w której możesz określić osobę (myślimy – my; chciałbyś – ty itp.), a nie w formie bezokolicznika (np. „pisać”, „gubić”). W zdaniu prostym jest jedno orzeczenie, a w zdaniu złożonym – więcej. Poszczególne części zdania złożonego trzeba jakoś oddzielić – czy to spójnikiem, czy jakimś znakiem przestankowym, najczęściej przecinkiem lub myślnikiem. Zwykle przecinki lądują w zdaniach podrzędnie złożonych, podczas oddzielania zdania podrzędnego od nadrzędnego. Zawiało podstawówką, nie? No to macie ściągę.
„Kasia lubi ryż, a Tomek lubi makaron” jest zdaniem współrzędnie złożonym, bo bez żadnego problemu można je podzielić na dwie części – dwa osobne zdania. Dla odmiany w przypadku „Tomek naskarżył mamie, że Kasia wagaruje” druga część zdania wynika z pierwszej, więc mamy do czynienia ze zdaniem podrzędnie złożonym. Fragment „że Kasia wagaruje” jest zdaniem podrzędnym i należy je od nadrzędnego oddzielić przecinkiem. Inne przykłady (zdania podrzędne zaznaczone kursywą): „Gdy zajdzie słońce, wykąpię się w strumyku”, „Gdzie jest Allor, kiedy jest potrzebny?!”, „Redakcja, w której pachniało pizzą, nie należała do największych” czy „enki siedział cicho, mimo że wszyscy czekali, aż coś powie”.
Uff, jakoś przez to przebrnęłam! W przypadku wątpliwości odsyłam do słownika interpunkcyjnego i Poradni PWN. Mam kolegę, który pewnego razu po prostu nauczył się interpunkcji ze słownika – naprawdę da się to zrobić.
Jeżeli chcesz dowiedzieć się więcej o Akademii CD-Action, koniecznie odwiedź jej oficjalną stronę.
Potencjalnych studentów zapraszamy również na naszą grupę na Facebooku.
Czytaj dalej
41 odpowiedzi do “[Akademia CD-Action] Ścieżka grammar nazi: przecinki są istotne”
Dodaj komentarz
Musisz się zalogować, aby móc dodać komentarz.
Między „Kocham żreć, babcię i kota” i „Kocham żreć babcię i kota” istnieje zasadnicza różnica, choć różnią się tylko jedną kreseczką. I nie tylko taka, że drugie jest ciekawsze.
Pozdrawiam 9kier, moją ulubioną redaktorkę! 😉
Moja stara piła leży teraz w piwnicy.|Moja stara piła, leży teraz w piwnicy.
Lekcje języka polskiego w CD-Action? Tego się nie spodziewałem. xd
Pisząc komentarze na Cd-Action staram się używać przecinków ale czasem zdarza mi się dwukrotnie powtórzyć wyraz w zdaniu muszą nad tym popracować 🙂
@Dantes – oczywisty troll jest oczywisty.
Ten moment kiedy na stronie o grach dowiadujesz się więcej o pisowni, niż przez 6 lat gimnazjum, czy liceum.
AndrewRayan – w punkt!
Noo, 9 kier, teraz, już, umiem, wszystko, o, interpunkcji 😀 A tak serio – z cdaction.pl dowiedziałem się więcej o interpunkcji niż przez cały cykl nauczania w szkole. Ogólnie z tym problemów nie mam, ale punkt 6 i 9 warto utrwalić. Całość przyda się do matury – dziękuję 😉
A niedawno doszłam do wniosku, że bym musiała poszukać zasad stawiania przecinków 😀
@9kier – tekst bardzo przydatny. Brakuje mi tu tylko zasady dot. przecinków stawianych przed np. imieniem, jeśli się do kogoś zwracamy – „Witam Cię serdecznie, przyjacielu!”@baji – świetny komentarz 😀
@AndrewRayan – nic dziwnego. W gimnazjum/liceum się zakłada, że człowiek cokolwiek już potrafi w miarę poprawnie napisać…
Iza jak zawsze ostra, jak żyletka z płytki grafenowej (w sensie interpunkcji, Panowie) 🙂 . No i coś mi się wydaje, że „Jest miła, inteligentna, wysportowana i fajnie się uśmiecha”, to chyba o kimś, kogo znamy, hę? (wazelina, udaje_dżentelmena 😛 )
@otton: +1. Choc to prawda, ze szkola szkole nierowna, moze ktos chodzil do czegos, co placowka edukacyjna bylo, ale dla innych szkol z zakresu „jak tego nie robic”.
a więc jednak NIE przesadzam z przecinkami raczej O.O bo robię to wszystko lol
@QourenoS|Nie wstawiłeś przecinka przed 'bo’. 😉
@otton|Tylko w celu kontroli w gimnazjum przydałyby się dyktanda. Są to niezwykle ważne sprawdziany, które zostały zepchnięte na dalszy plan.
Z nieco innej beczki: ciekawe, kiedy Gem, Spikain i Enki nauczą się, że imiona i nazwy własne pisze się wielką literą. „9kier” też raczej nie jest poprawne, powinno być Dziewiątka Kier.
@Valghern – bzdura, to są pseudonimy – w tym przypadku nie obowiązują zasady, o których wspomniałeś. Podobnie 9kier – może się zapisywać dowolnie. Do autorki: jeśli jeszcze dodasz słówko o różnicach między myślnikiem (tzw. pauzą) a dywizem (np. w akapicie z wtrąceniami), to będzie z tego super miniprzewodnik. @AndrewRayan: jeśli nie żartujesz, to znaczy, że uczęszczałeś do bardzo kiepskich szkół i trafiłeś na marne polonistki.
@2real4game – dyktando to tylko kontrola, zaś pisanie, pisanie, pisanie – to prawdziwe ćwiczenia. A do tego oczywiście: czytanie, czytanie, czytanie. Poziom czytelnictwa niestety jest obecnie fatalny – pamiętam, że za moich czasów w wakacje czytało się wszystkie lub prawie wszystkie lektury obowiązkowe w kolejnym roku nauki. Dziś dzieciaki cały czas siedzą na twarzaku, czyli bodaj najpopularniejszym portalu dla zakompleksionych, gdzie najczęściej uprawia się głupotę.
PS Zmieniając temat: redakcyjni ludzie od wiadomości ze świata pominęli chyba bardzo istotną (i bardzo smutną zarazem) informację z branży: kilka dni temu zmarł Ray Tomlinson, amerykański programista, człowiek od @
@gramofon23 – Zapomniałeś o półpauzie (Alt + 0150)! A serio: jeśli jedynym popełnianym przez piszących błędem będą kreseczki, to i tak będę ich całować po rękach. 😉 Poza tym spójrz na tytuł – to tekst o przecinkach, a nie ogólnie o interpunkcji.
@9kier: I przede wszystkim: to Twój tekst 🙂 Ode mnie tylko sugestie. Inicjatywa zacna.
Jeżeli ktoś chciałby wprowadzać polski cudzysłów czy półpauzę w bardziej cywilizowany sposób, to polecam ten układ klawiatury (http:marcinwolinski.pl/keyboard/). Przykład: Shift+Alt+< i Shift+Alt+" daje „”.
Szczerze to myślałem, że pojawią się tutaj ludzie, którzy będą marudzić, że CDA nie ma nic do roboty i takie gó…. wstawia. Ja osobiście dziękuję za ten artykuł, bo akurat przecinki są jedyną rzeczą, którą nie ogarniam, ale się staram.
@erte666: „akurat przecinki są jedyną rzeczą, którą nie ogarniam, ale się staram.”|”jedyną rzeczą, którą”|”którą”Oj, chyba nie jedyną…
9kier, za ten tekst należy wielbić Cię miłością nieskończoną, gdyż jest to wyjątkowa pomoc dla każdego, kto pisze jakiekolwiek teksty, miewając przy tym problemy z przecinkami.
gramofon23 – nieprawda, pseudonimy również rozpoczynają się od dużej litery.
W kwesti wielkich liter:|http:sjp.pwn.pl/poradnia/haslo/mala-litera-na-poczatku-nazwy-wlasnej;7888.html|http:sjp.pwn.pl/poradnia/haslo/pisownia-nickow;12115.html
A więc jednak ktoś z redakcji wypowiedział się w tej sprawie. Już sądziłem, że moje komentarze zostaną usunięte, a do mych drzwi zapuka Wania… Natomiast prawda, jak zwykle, jest gdzieś pośrodku. Moim zdaniem podpisywanie się małą literą świadczy o pewnej niedbałości czy też przesadnej skromności.
Moim zdaniem podpisywanie się małą literą nie musi wynikać z tych czynników, może być też po prostu wyborem estetycznym. I prawda wcale nie leży pośrodku: z tego, co Ci wkleiłam, wprost wynika, że jeśli autor tak sobie wymyślił, że małą literą, to tak powinno zostać. 😉
Akurat przecinki ogarniam (choć błędy się zdarzają), ale zdań złożonych, a właściwie nazewnictwa pojąć nie potrafię xD Jakoś to tak samoczynnie wylatuje z głowy. A testy gimnazjalne już pukają do drzwi 🙁
Interpunkcjo, mój odwieczny wrogu – znowu się spotykamy!|Dzięki za artykuł, 9kier, pomoże mi lepiej poznać wroga.
Oprócz stawiania przecinków w miejscach dość losowych, drażni mnie jeszcze stwierdzenie w stylu „Rozmawiając z koleżanką padał deszcz”. Wrrrr… No i jeszcze „Putin od półtorej roku…” (zwłaszcza w wypowiedziach publicystów). A, i zapomniałbym o „Rozdawaniu samochodu w konkursie”. Aż mi się żołądek na lewą stronę wywraca kiedy to słyszę.
1. Fajny poradnik, zjadliwie podanej wiedzy nigdy za dużo.|2. 9kier – w wdzianku z Wermachtu wyglądałabyś tak że aż chce się grać ;D
@Valghern: „niedbałość”, „przesadna skromność” – znowu bzdury 🙂 Pisałem wcześniej – i pan Bańko dodał swoje – pseudonimy/nicki nie podlegają normalizacji w tym stopniu, co imiona i nazwiska. Pamiętam kiedyś, że znajoma wyleciała z korekty za taki oto przesadyzm i pedantyzm: w gazecie ogólnokrajowej poszło „strzelił gol”. Kogo, co? No faktycznie: gol. Tak samo: spalił papieros. Językoznawca nie może być robotem, a jak zaczniesz ludziom w redakcji poprawiać nicki – oj, to szybko Cię pogonią 🙂
Przy pisaniu w miejscach gdzie jest ograniczona ilość znaków człowiek się odzwyczaja od przecinków a czasem nawet kropek nie stawia xD
@McGrave – mów za siebie. 😉
Super!
Super tekst! W postach Akademii będę wklejać linka do niego zamiast tekstu.
Przy okazji dyskusji, śmiesznie na temat języka polskiego, a dokładniej znaków diakrytycznych: https:www.youtube.com/watch?v=6yv_tPrBNw4