[Weekend] Krytyka przemocy w grach zaczęła się od Death Race

Death Race, Death Race… gdzieś to słyszeliście, prawda? Wielu z was nazwę tę kojarzyć może z filmem z Jasonem Stathamem z 2008 roku lub jego kontynuacjami. Stanowią one niejako prequel do kultowego filmu Death Race 2000, produkcji, która - z czego sprawę zdają sobie nieliczni - miała ogromny wpływ na branżę gier.

Death Race 2000 opowiadało historię dystopijnej przyszłości Stanów Zjednoczonych, w której kryzys finansowy doprowadził do zamachu stanu, w efekcie czego władzę przejął dyktator - Mr. President. W ciężkich czasach, oprócz chleba, naród potrzebuje igrzysk - takimi igrzyskami w Zjednoczonych Prowincjach Ameryki zostały Wyścigi Śmierci, w których dotarcie do mety jest celem drugorzędnym. Punkty zdobywa się przede wszystkim za brutalne wyłączenie rywali z wyścigu, dodatkowe natomiast… za zabijanie przechodniów. Punktacja zależna jest od wieku ofiary, przy czym najwyższą ilość otrzymuje samochód, który potrąci kogoś w wieku emerytalnym, zdejmując z barków państwa konieczność utrzymywania osoby niezdolnej do pracy.

Taki scenariusz nie wywołał fal protestów - zagwarantował sobie natomiast recenzje w czołowych dziennikach i czasopismach. We wszystkich zaznaczana była brutalność filmu, co napędziło sprzedaż biletów. Produkcja zrealizowana za 300 tysięcy dolarów zarobiła 5 milionów i wymościła sobie wygodne i niezbywalne miejsce w historii kinematografii.

Na sukcesie Death Race 2000 zarobić postanowiło amerykańskie studio Exidy, które w 1976 roku wydało nielicencjonowaną grę, bezczelnie zatytułowaną po prostu "Death Race". Skorzystanie z fali popularności filmu przysporzyło twórcom niemałych kłopotów… i jeszcze większych korzyści z nich płynących.

Trzeba pamiętać, że mówimy o latach 70. ubiegłego wieku. Grafikę z ówczesnych produkcji ciężko dziś nazwać fotorealistyczną. W grze od Exidy gracz sterował samochodem, a jego zadaniem było rozjeżdżanie najprostszych na świecie stickmanów - ludzików z kilku kresek. Ludziki te wcale nie miały jednak przedstawiać przechodniów. Twórcy utrzymywali, że w Death Race polujemy na gremliny. Mimo tego, odbiorcy wiązali grę bezpośrednio z filmem, co rozpoczęło falę kontrowersji.

Nie pomogły zapewnienia Exidy, że zbieżność nazwy i motywu pomiędzy ich produkcją i hitem filmowym sprzed roku jest przypadkowa. Nie pomogły reklamy, wyraźnie zaznaczające, że rozchodzi się o gremliny, a nie obywateli Stanów Zjednoczonych. Na nic zdała się pełna potworów grafika widoczna na automatach. W świadomości społeczeństwa amerykańskiego Death Race pozostało "grą o rozjeżdżaniu niewinnych ludzi".

Ale jak to, spytacie, przecież to nielogiczne - Death Race było tylko ubogą wizualnie produkcją, opartą na dodatek na filmie, którego istnienie nie spowodowało masowego oburzenia. Poza tym już w latach 70. - jak wspomniałem wcześniej - przemoc w grach była czymś zupełnie normalnym.

Jedną z zasadniczych różnic pomiędzy filmem a grami, nie tylko w świadomości rodziców sprzed 40 lat, ale i dzisiejszych, byli adresaci. Podczas gdy naturalne było, że niektóre produkcje kinowe nie zostały przeznaczone dla młodzieży, społeczeństwo uważało, że odbiorcami gier są dzieci. Nie można też zapominać o argumencie przywoływanym w dyskusji na temat przemocy w grach do dzisiaj - interaktywności. Oglądając film, siedzimy z boku, jako publiczność - możemy ocenić zachowanie postaci pozytywnie lub negatywnie. Grając w Death Race od Exidy, stawaliśmy się katami.

Wspomniałem, że w grach zabijano już wcześniej. Tym, co wyróżniało w tej kwestii Death Race, był kontekst. Gry wojenne (podobnie jak te stylizowane na western) doskonale wpasowywały się w obraz "przemocy koniecznej". Dopóki gracz był po stronie "dobrych, niosących pokój bohaterów", wszystko było w porządku. Ponadto, we wczesnych tego typu produkcjach nie strzelało się do ludzi - celami były zazwyczaj czołgi, samochody czy helikoptery. Żywe istoty prowadzące te pojazdy mogły pozostawać gdzieś w domyśle, nie były jednak przedstawiane w formie graficznej. Tłem Death Race - według odbiorców, nie twórców - była natomiast ulica, jeżdżąc po której dzieci masakrowały niewinnych przechodniów. Nad ich prymitywnym wyglądem nikt się wtedy nie zastanawiał - pamiętacie, jak realistyczna była kiedyś Contra?

Gdyby nie sandboksowość GTA, pozwalająca nam na bieganie po ulicach ze spluwą, handlowanie używkami i kradzież samochodów, seria nie byłaby tak popularna. Podobnie było w przypadku Death Race - kontrowersje krążące wokół produkcji studia Exidy nie pogrążyły twórców. Wręcz przeciwnie - zapewniły im rozgłos, co zresztą wielokrotnie przyznawali w późniejszych wywiadach. Reakcja na ten tytuł odbiła się głośnym echem na całej branży, a motywy w nim zawarte przetrwały do dziś. 40 lat później nadal rozjeżdżamy ludzi. I nadal nie podoba się to wielu strażnikom moralności.