Minęło ponad 50 lat od początku ery komputerów osobistych. Poznajcie historię Altaira 8800

Choć Altaira do dziś (błędnie) określa się „pierwszym komputerem osobistym”, w istocie był pierwszym mikrokomputerem sprzedanym w naprawdę znaczącej liczbie. Przed nim funkcjonowały na rynku chociażby Kenbak-1 z 1971 roku czy Micral N z 1973 (szerzej o początkach owej branży poczytacie w moim tekście w CDA 01/2017), ale żaden sprzęt nie zdobył aż takiej popularności, nie rozpalił wyobraźni użytkowników i nie stworzył wokół siebie ruchu, który z czasem przerodził się w biznes warty setki miliardów.

Jak do tego doszło?

W pierwszej połowie lat 70. Popular Electronics było najważniejszym magazynem dla amerykańskich hobbystów elektroniki, z nakładem rzędu 400 tys. egzemplarzy miesięcznie. Mowa o piśmie dla tych maniaków sprzętowych, którzy nie bali się lutownicy. W tym czasie Ed Roberts, założyciel MITS, miał kłopoty finansowe. Jego firma zajmowała się dotąd budową kalkulatorów elektronicznych, ale japońska konkurencja zalewała rynek tańszymi a nie gorszymi produktami. W efekcie MITS znalazło się na skraju bankructwa. Roberts na gwałt potrzebował czegoś nowego, innego pomysłu na biznes.

Jako zapalony inżynier zainteresował się najnowszym układem Intela. Wpadł na szalony wówczas pomysł: postanowił zbudować na bazie procesora 8080 „Niebieskich” komputer, który każdy mógłby sam zmontować w domu. Żeby jednak taki produkt w ogóle miał szansę się sprzedać, trzeba było go pokazać właściwej grupie odbiorców – czytelnikom Popular Electronics.

I tak na okładce numeru styczniowego z 1975 (który do sprzedaży trafił w grudniu 1974) pojawił się Altair oraz dumny i przesadny nagłówek: „World’s First Minicomputer Kit to Rival Commercial Models”. Nawiasem mówiąc, fotografia przedstawiała tylko makietę urządzenia, bo wysłany do redakcji JEDYNY wówczas istniejący egzemplarz tajemniczo zaginął w drodze. W efekcie Popular Electronics opublikowało tekst w ciemno, nie wiedząc, czy reklamowany w magazynie komputer w ogóle działa… Ale ryzyko się opłaciło.

Zestaw do samodzielnego montażu wyceniono na 395 dolarów, a „gotowy” Altair kosztował ok. 100 zielonych drożej. Dziś to równoważnik ok. 2500-3000 dolców. (Ciekawostka: aby podkreślić, że to prawdziwy profesjonalny komputer, jego obudowę ponoć wzorowano na Data General Nova). Twórcy Altaira zakładali, że znajdą może z 500 chętnych, nieśmiało marzyli o dwóch tysiącach sprzedanych „kitów”. W rzeczywistości już w ciągu pierwszych kilku miesięcy rozeszło się ponad tysiąc sztuk. Ostatecznie powstało ok. 10 tys. egzemplarzy.

Gwiazda na moim biurku!

A skąd wziął się sam „Altair”? To historia, która świetnie oddaje klimat epoki. Według relacji MITS Roberts planował nadać urządzeniu jakąś suchą, techniczną nazwę pozbawioną potencjału marketingowego – jakieś tam MITS Computer Kit czy inne Intel 8080 Computer System lub PE-8 (Popular Electronics 8-bit). Legenda głosi, że jeden z redaktorów PE, niezadowolony z tych propozycji, poprosił swe dzieci o ich zdaniem fajną nazwę dla owego sprzętu. Jedno z nich, zafascynowane serialem „Star Trek”, zaproponowało Altaira. Bo właśnie tam miała lecieć załoga Enterprise w jednym z odcinków.

Ile w tym prawdy, nie wiem, bo istnieją też inne wersje wydarzeń. Ale skądkolwiek by się wzięła, nazwa ta brzmiała efektownie, miała astronomiczny „wydźwięk” (Altair to najjaśniejsza gwiazda w konstelacji Orła, widoczna latem na niebie) i pasowała do futurystycznego klimatu, który towarzyszył całej tej akcji. A 8800? Czyżby ktoś się pomylił i zamiast 8080 (od typu procesora) wpisał 8800? Otóż nie, uznano po prostu, że Altair 8800 brzmi lepiej niż Altair 8080.

Trudno dziś uwierzyć, że komputer, który zrewolucjonizował świat, dysponował zaledwie 256 bajtami pamięci RAM w wersji podstawowej (rozszerzalnej do 4 KB, a w późniejszych latach nawet do 64 KB). Tak, bajtami – nie kilobajtami. Ale dla ówczesnych entuzjastów elektroniki to był cud techniki. Altair korzystał z procesora Intel 8080 (ośmiobitowego, taktowanego 2 MHz). Nie miał klawiatury, nie miał monitora – komunikacja odbywała się za pomocą przełączników na panelu czołowym i lampek LED, które świeciły w rytm przepływu danych. W praktyce interfejs przypominał skrzyżowanie choinki z kokpitem bombowca, ale właśnie to dawało entuzjastom wrażenie obcowania z przyszłością. (Acz później pojawiła się opcja podłączenia sprzętu do TV oraz rozmaite peryferie).

Dla młodych zapaleńców była to czysta magia. Jeden z nich, Paul Allen, zobaczył artykuł w Popular Electronics i pobiegł do swojego przyjaciela Billa Gatesa, by przekonać go, że właśnie zaczyna się nowa era. Wspólnie napisali interpreter BASIC-a dla Altaira – i w ten oto sposób narodziła się firma Microsoft.

Nowa era

Altair nie mógł się pochwalić ani potężnymi specyfikacjami, ani eleganckim designem. Ale był pierwszym DOMOWYM komputerem. Dało się go fizycznie dotknąć, zmontować, uruchomić i powiedzieć: „On jest mój!”. Z dzisiejszej perspektywy trudno docenić emocje, jakie temu towarzyszyły. W epoce, gdy komputery zajmowały całe pomieszczenia i kosztowały setki tysięcy dolarów, nagle trafiły na biurka…

To właśnie w społeczności użytkowników Altaira narodził się duch amatorskiego hakowania i współpracy. Zakładano kluby, z których najsłynniejszy – Homebrew Computer Club w Kalifornii – stał się kuźnią pomysłów dla całej przyszłej branży. W jego szeregach pojawili się późniejsi twórcy Apple’a – Steve Jobs i Steve Wozniak. W owym środowisku powstał również prototyp Apple’a I – zobaczył światło dzienne w 1976 roku. Dlatego Altair (ostatni model wypuszczono na rynek w 1976, a produkcję zakończono w 1978) zasługuje na tytuł „urządzenia, które rozpoczęło erę komputerów osobistych”.