Na tropie fejków. Narzędzia ułatwiające samodzielną weryfikację informacji

To piąty wpis z serii dotyczącej radzenia sobie z dezinformacją w sieci

Poprzednie wpisy skupiały się na kwestiach teoretycznych, ostatni z naszego cyklu przedstawi natomiast praktyczne porady i narzędzia przydatne w procesie weryfikacji informacji. Poniżej znajdziecie przygotowane przez naszą redakcję zestawienie narzędzi oraz serwisów, które pozwolą na ocenę prawdziwości napotkanych treści. Musimy jednak zaznaczyć – narzędzie może się mylić, dlatego do otrzymanych wyników wciąż należy podchodzić z pewną dozą niepewności i kierować się logiką oraz poznanymi zasadami.

Jeśli zapoznaliście się już z tekstem dotyczącym technik dezinformacji, prawdopodobnie zapamiętaliście fragment poświęcony manipulacjom obrazem i wszelkiej maści fotomontażom. Jeśli na pierwszy rzut oka nie jesteśmy w stanie określić, czy dane zdjęcia jest oryginałem, czy też ktoś miał okazję przy nim nieco pomajstrować, możemy skorzystać z pomocy bezpłatnego narzędzia FotoForensics. Po „nakarmieniu” go przy pomocy pliku w odpowiednim formacie lub bezpośredniego łącza do grafiki, FotoForensics pokaże nam, czy dany obraz został poddany modyfikacjom, czy też nie. Zakres zmian, które jest w stanie wykryć oprogramowanie, obejmuje nawet takie szczegóły, jak m.in. niewielkie zmiany w natężeniu kolorów oraz różnic w barwach. Wystarczy wspomnieć, że jest ono w stanie także określić, czy dany obiekt pierwotnie znajdował się na fotografii, czy został na niej umieszczony dopiero później, w wyniku pracy pasjonata Photoshopa. Jeśli FotoForensics nie przypadło nam do gustu, możemy zapoznać się z jedną z alternatyw: FourMatch lub JPEGsnoop. Z kolei do wykrywania tzw. deepfake’ów fotograficznych przydatny będzie fakeimagedetector.com.

Nieco bardziej skomplikowana może okazać się analiza filmów wideo, jednak nie oznacza to, że jest ona niemożliwa. Z pomocą ponownie przyjdzie bezpłatne narzędzie, które umożliwi analizę wybranego filmu z YouTube’a lub Vimeo klatka po klatce i w spowolnionym tempie. Oczywiście w wyniku tego procesu nie otrzymamy wyników podanych pod nos na srebrnej tacy. Jeśli dany fragment materiału wzbudził nasze wątpliwości, możemy skorzystać z Anilyzera celem przyjrzenia mu się bliżej i ewentualnej identyfikacji nieścisłości. Z kolei, jeśli chcemy upewnić się, że konkretny film nie jest deepfake’iem, pomocne może okazać się Deepware. Pasjonatów grzebania się w metadanych może zaś zainteresować InVID-WeVerify – wtyczka do przeglądarki, która pomaga w weryfikacji nie tylko tekstu i obrazów, ale i materiałów wideo. Z jej pomocą nie tylko uzyskamy dostęp do informacji na temat wybranych komentarzy, ale i przejrzymy poszczególne klatki filmów.

Jak wspominaliśmy w poprzednim tekście z serii, media społecznościowe są jednym z głównych kanałów rozprzestrzeniania dezinformacji. Dotyczy się to zarówno Facebooka, jak i X-a, Instagrama, a nawet TikToka. Zewsząd wyzierają fałszywe autorytety, które nawet najbardziej absurdalne poglądy są w stanie uargumentować swoją pokaźną liczbą obserwujących. Przecież, jak dobrze wiemy, ktoś, kto ma posłuch wśród tylu osób, nie może się mylić. Co jednak, jeśli grono obserwatorów nie jest złożone z żywych osób, a dziesiątek tysięcy botów? Jeśli chcemy się upewnić, że popularność danego instagramera nie wynika tylko i wyłącznie z wydania kilkuset złotych celem zaopatrzenia się w fejkowych followersów, możemy skorzystać z narzędzia inBeat. Dzięki niemu, po wpisaniu nazwy konta na Instagramie, oprogramowanie pokaże nam dość szczegółowe informacje na temat kont obserwujących daną personę. Oczywiście analiza danych i wyciągnięcie płynących z nich wniosków wciąż pozostaje tylko i wyłącznie w naszej kwestii.

Będąc już w temacie botów, nie sposób nie wspomnieć o należącym do Elona Muska serwisie X. Kiedy nosił on jeszcze miano Twittera, a miliarder dopiero co zaczął nosić się z zamiarem jego zakupu, portal ten borykał się z poważnym problemem – prawdziwym zalewem fałszywych i zautomatyzowanych kont. Pomimo tego, że Musk przeprowadził na swojej platformie czystkę, bolączka ta nie została całkowicie wyeliminowana. Jeśli chcemy się upewnić, że dane treści udostępniane są przez rzeczywistą osobę, a nie bezwolnego bota, powinniśmy rzucić okiem na BotoMeter. Za pośrednictwem wspomnianego narzędzia nie tylko uzyskamy dostęp do informacji na temat wybranego profilu na X-ie, ale także zostaniemy poinformowani o szacunkowej szansie na to, że nie stoi za nim człowiek, a maszyna.

Podczas przeglądania sieci nierzadko przyjdzie nam także natknąć się na budzące wątpliwości firmy i organizacje. Nieco światła na nie może rzucić poświęcony im wpis w Krajowym Rejestrze Sądowym. Dobrym sposobem na uzyskanie z niego informacji w przystępny sposób jest wykorzystanie Rejestr.io. Za pośrednictwem rzeczonego serwisu dowiemy się m.in. tego, z jakimi osobami powiązane jest dane przedsiębiorstwo, kto je nadzoruje, czy otrzymywało ono dofinansowania z rządu/Unii Europejskiej, a jeśli tylko taka jest nasza wola – możemy rzucić okiem na dostępne publicznie sprawozdania, a nawet zapoznać się z decyzjami Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów odnośnie wybranego przez nas podmiotu. Haczyk? Za skorzystanie z niektórych funkcji Rejestr.io przyjdzie nam zapłacić, jednak darmowa wersja narzędzia jest na tyle rozbudowana, że bez problemu wywiąże się z zadania weryfikacji danej organizacji pod kątem jej wiarygodności.

Ostatnie, ale nie mniej ważne od reszty, jest Wayback Machine. Niezwykle popularne i rozbudowane archiwum internetowe pozwala nam zapoznać się z archiwalnymi wpisami, których to z różnych względów nie jesteśmy w stanie już wyświetlić. Nic nie stoi przy tym na przeszkodzie, aby zerknąć, jak wyglądała nasza ulubiona witryna internetowa dwadzieścia lat temu (o ile w ogóle już wtedy istniała). To narzędzie jest dowodem na to, że w Internecie nic nie ginie. Jak skorzystać z Wayback Machine? Podajemy adres URL interesującej nas strony i wybieramy jedną z jej zapisanych kopii. To my decydujemy czy chcemy zapoznać się z tą, która była dostępna w Internecie jeszcze wczoraj, czy też pochodzi z kwietnia 2016 roku, o ile jest ona dostępna.

Słowem podsumowania – pamiętajcie, że żadne narzędzie nie zastąpi zdrowego rozsądku. Nie podchodźcie do napotkanych informacji bezkrytycznie – analizujcie je, sprawdzajcie i upewniajcie się, że pochodzą one z godnych zaufania źródeł. Z poszerzonym zakresem wiedzy na temat dezinformacji z pewnością będziecie czuli się znacznie pewniej podczas surfowania po sieci, jednak pamiętajcie, aby nigdy nie opuszczać gardy. Oszuści nie śpią, a dynamicznie rozwijane techniki dezinformacji ciągle trafiają na podatny grunt. Tylko od nas zależy, czy staniemy się kolejną ofiarą fałszywych informacji, czy też będziemy w stanie się obronić.

***

Nasz cykl przygotowanych z NASK artykułów to suplement do gry Fake Off autorstwa Jakuba Ćwieka, stworzonej wspólnie przez CD-Action, NASK i Pulpbooks. Paragrafowa gra w formie interaktywnego słuchowiska dostępna jest za darmo na smartfony z iOS i Androidem.

Tymczasem zapraszamy do zapoznania się także z naszymi artykułami:

1. Czym jest dezinformacja i kto się na nią łapie?
2. Zgniły śledź i kolega z firmy. Czyli o technikach dezinformacji
3. Naiwność czy nieuwaga? Czemu nabieramy się na dezinformację
4. Prawda czy fałsz. Jak nie dać się nabrać na dezinformację?
5. Na tropie fejków. Narzędzia ułatwiające samodzielną weryfikację informacji

Materiał powstał przy współpracy z NASK.