04.06.2024

Ulubiona mgławica Sony w obiektywie Webba

Grzegorz "Krigor" Karaś

Wybuchła prawie 1000 lat temu – a dziś możemy oglądać pozostałości spektaklu podziwianego przez chińskich astronomów.

Mgławica Kraba jest jednym z najbardziej spektakularnych obiektów tego typu na północnym niebie. Możemy ją wypatrzyć w zodiakalnym gwiazdozbiorze Byka, widocznym w Polsce od jesieni do wiosny. M1, bo taką nazwę też nosi, znajduje się w odległości ok. 6,5 tys. lat świetlnych od Ziemi i po raz pierwszy została zaobserwowana w 1731 roku. Ludzie najprawdopodobniej widzieli ją jednak już wcześniej – tyle że wówczas wyglądała inaczej: miała postać wybuchu supernowej, który był podziwiany przez chińskich i arabskich astronomów w 1054 roku. To, co możemy dostrzec dziś, jest pozostałością po tamtym wydarzeniu i w zależności od tego, czym patrzymy, wygląda zupełnie inaczej.

Mgławica Kraba. Zdjęcie złożone z danych pozyskanych przez teleskopy Webba i Chandra.

Chandra i Webb

Widoczna tu fotografia M1 to złożenie dwóch obrazów pochodzących z „widzącego” podczerwień teleskopu Jamesa Webba i operującego w zakresie promieni rentgenowskich teleskopu Chandra. Poszczególne części składowe znajdziecie poniżej. Choć fotografie siłą rzeczy znacznie różnią się od siebie, przedstawiają oczywiście ten sam obiekt. To mgławica, w centrum której znajduje się gwiazda neutronowa – supergęsta gwiazda powstała w wyniku wspomnianego wcześniej i obserwowanego przed ok. tysiącem lat wybuchem.

Mgławica Kraba. Zdjęcie złożone z danych pozyskanych przez teleskop Webba.

To pulsar o średnicy ledwie ok. 30 km i masie szacowanej na 1,4 masy Słońca. Ponieważ obraca się z prędkością około 30 razy na sekundę, wiązka promieniowania omiata Ziemię niczym kosmiczna latarnia morska. Co ciekawe, bywa, że obiekt ten zwalnia. Wówczas do jego otoczenia wprowadzane są duże ilości energii, które wpadając w otaczającą mgławicę, tworząc falę uderzeniową, powodując jej rozszerzanie. Obecnie Mgławica Krab rozciąga się na ok. 11 lat świetlnych, dżety z biegunów pulsara wyrzucają zaś promieniowanie rentgenowskie, emitując materię i cząstki antymaterii w kierunku prostopadłym do pierścienia.